بیماری سلیاک؛ حساسیت پنهان ولی جدی به گلوتن 🌾

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک (Celiac Disease) یک اختلال خودایمنی مزمن است که در آن مصرف گلوتن، پروتئینی موجود در گندم، جو، چاودار و برخی غلات دیگر، باعث تحریک سیستم ایمنی و آسیب به مخاط روده باریک می‌شود. این آسیب منجر به اختلال در جذب مواد مغذی و بروز مشکلات گوارشی و غیرگوارشی می‌شود.

🧬 آیا سلیاک یک بیماری ژنتیکی است؟

بله، سلیاک یک بیماری چندعاملی با زمینه ژنتیکی قوی است. افرادی که ژن‌های HLA-DQ2 یا HLA-DQ8 را دارند، بیشتر در معرض ابتلا هستند، اما علاوه بر ژنتیک، عوامل محیطی مانند عفونت‌های ویروسی، نوع تغذیه دوران کودکی و سبک زندگی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.

⚠️ علائم بیماری سلیاک؛ فقط محدود به مشکلات گوارشی نیست!

علائم بیماری سلیاک متنوع و گاهی غیر اختصاصی هستند:

علائم گوارشی رایج:

• نفخ و دردهای مکرر شکمی

• اسهال مزمن یا مدفوع چرب با بوی نامطبوع

• کاهش وزن بدون علت مشخص

• سوء جذب و کمبود ویتامین‌ها (آهن، ویتامین B12، کلسیم و...)

علائم غیرگوارشی:

• کم‌خونی مقاوم به درمان

• خستگی مزمن

• اختلال رشد در کودکان

• مشکلات باروری و سقط‌های مکرر

• پوکی استخوان در سنین پایین

• بثورات پوستی خاص (درماتیت هرپتی‌فورمیس)

• افسردگی، اضطراب و بی‌قراری

🔔 توجه: بسیاری از بیماران سال‌ها با علائم مبهم و غیر اختصاصی زندگی می‌کنند؛ تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است.

🔍 چگونه بیماری سلیاک تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص قطعی سلیاک نیازمند چند مرحله تخصصی زیر است:

1. آزمایش خون برای آنتی‌بادی‌های ضدگلوتن مثل Anti-tTG IgA و EMA

2. بررسی سطح کل IgA برای رد کمبود ایمنی احتمالی

3. اندوسکوپی همراه با بیوپسی روده باریک برای مشاهده تغییرات بافتی

4. تست ژنتیکی HLA-DQ2/DQ8 در موارد مشکوک

❗️ نکته مهم: آزمایش‌ها باید قبل از شروع رژیم بدون گلوتن انجام شود.

🍞 درمان بیماری سلیاک؛ رژیم مادام‌العمر بدون گلوتن

درمان سلیاک دارویی نیست و تنها راه کنترل بیماری، پیروی دقیق و مادام‌العمر از رژیم بدون گلوتن است.

مواد ممنوع:

• نان، ماکارونی، کیک و بیسکوئیت‌های معمول

• آرد گندم، جو، چاودار

• غذاهای آماده یا صنعتی حاوی گلوتن مخفی (سس‌ها، سوپ‌های آماده، ادویه‌های مخلوط)

جایگزین‌های بدون گلوتن:

• برنج، ذرت، سیب‌زمینی، کینوآ، ارزن

• آردهای بدون گلوتن مانند برنج، بادام، نارگیل

• محصولات دارای برچسب «Gluten-Free»

⏳ بهبودی مخاط روده ممکن است چند ماه تا یک سال طول بکشد؛ رعایت دقیق رژیم کلید موفقیت است.

👶 سلیاک در کودکان

در کودکان، سلیاک ممکن است با علائم رشدی، کاهش وزن، تحریک‌پذیری و اسهال مزمن بروز کند. تشخیص دیرهنگام می‌تواند باعث اختلال رشد و بلوغ دیررس شود.

🩺 چه کسانی باید غربالگری شوند؟

• بستگان درجه یک بیماران سلیاکی

• بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱

• افراد با اختلال تیروئید یا سندرم داون

• مبتلایان به کم‌خونی مقاوم به درمان

• زنان با ناباروری بدون علت مشخص

🔄 عوارض عدم درمان سلیاک

عدم رعایت رژیم بدون گلوتن می‌تواند منجر به:

• سوء جذب شدید و کمبود مواد مغذی

• پوکی استخوان

• افزایش ریسک سرطان روده باریک و لنفوم

• ناباروری و مشکلات هورمونی

• اختلالات عصبی و پوستی مزمن

نتیجه‌گیری

سلیاک بیماری پنهان اما قابل کنترل است. شناخت علائم، تشخیص به‌موقع و رعایت دقیق رژیم بدون گلوتن، کلید مدیریت موفق آن است. همراهی مستمر با فوق تخصص گوارش برای تشخیص و پایش طولانی‌مدت ضروری است.

📍 در کلینیک فوق تخصصی ما، خدمات آزمایش‌های تخصصی، اندوسکوپی و مشاوره تغذیه‌ای برای بیماران سلیاک فراهم است.

📞 برای تعیین وقت مشاوره یا بررسی آزمایش‌ها، همین حالا با ما تماس بگیرید.